Chế độ hỗ trợ học nghề hiện mới chủ yếu giải quyết nhu cầu học nghề cho người lao động thất nghiệp mà chưa có giải pháp hỗ trợ tham gia đào tạo, phát triển kỹ năng nghề.
SỐ LAO ĐỘNG THẤT NGHIỆP THAM GIA HỌC NGHỀ CHIẾM TỶ LỆ THẤP
Theo thống kê của tổ chức công đoàn tính đến hết tháng 1/2023 đã có khoảng 1.300 doanh nghiệp (tại 50 tỉnh, thành phố) gặp khó khăn, bị cắt, giảm đơn hàng phải giảm giờ làm của 546.835 người lao động. Ngoài số bị giảm giờ làm hoặc đang ngừng việc nhưng vẫn có hưởng lương; tạm hoãn thực hiện hợp đồng lao động, nghỉ việc không hưởng lương thì có hơn 48.600 lao động bị chấm dứt hợp đồng lao động.
Hơn 48.600 lao động bị chấm dứt hợp đồng lao động đồng nghĩa với việc những lao động này rơi vào tình cảnh thất nghiệp. Thực tế, phần lớn người lao động khi bị mất việc làm sẽ nhận một khoản trợ cấp thất nghiệp và tìm kiếm một công việc khác, số doanh nghiệp có chế độ đào tạo nghề cho người lao động rất khiêm tốn.
Đánh giá về việc hỗ trợ người sử dụng lao động đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề cho người lao động, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cho biết, quy định tại Luật Việc làm và các văn bản hướng dẫn về điều kiện hưởng quá chặt chẽ, hiếm khi xảy ra. Do đó, người sử dụng lao động khó khăn trong việc tiếp cận được với chế độ này. Thậm chí đến nay chưa có doanh nghiệp nào được hỗ trợ theo chế độ này.
Về tư vấn, giới thiệu việc làm và hỗ trợ học nghề, trong giai đoạn 2015-2021, khoảng 96% người hưởng trợ cấp thất nghiệp được tư vấn, giới thiệu việc làm miễn phí. Tuy nhiên, chưa có quy định về chi phí cho hoạt động tư vấn, giới thiệu việc làm, ảnh hưởng đến hiệu quả tư vấn, giới thiệu việc làm. Mặt khác, nhiều lao động đang làm việc mong muốn tìm kiếm cơ hội việc làm mới nhưng không có quy định để hỗ trợ tư vấn, giới thiệu việc làm.
Từ năm 2015 đến nay, số người có quyết định hỗ trợ học nghề là gần 30.400 người/năm (chiếm 4% số người có quyết định hưởng trợ cấp thất nghiệp mỗi năm). Nguyên nhân là do chế độ hỗ trợ học nghề chủ yếu giải quyết nhu cầu học nghề cho người thất nghiệp mà chưa có giải pháp hỗ trợ cho người lao động tham gia đào tạo, phát triển kỹ năng nghề, hoặc nâng cao trình độ kỹ năng nghề.
Bên cạnh đó, nội dung hỗ trợ là học phí học nghề, chưa có các nội dung hỗ trợ khác trong thời gian học nghề (chi phí ăn ở, sinh hoạt phí, đi lại…), chưa thu hút sự quan tâm cũng như hỗ trợ người thất nghiệp học nghề.
CẦN CÓ THÊM CHẾ ĐỘ HỖ TRỢ KHI HỌC NGHỀ
Trao đổi về vấn đề này, TS Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học, Lao động và Xã hội (Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội) cho biết, những lao động mất việc chủ yếu là lao động phổ thông, phần lớn không có tích lũy về kinh tế nên không có điều kiện để học nghề mới với mức hỗ trợ học nghề hiện nay còn hạn chế. Chính sách của bảo hiểm thất nghiệp cũng mới chỉ hỗ trợ chi phí học nghề, chưa hỗ trợ các chi phí khác khiến người lao động đang gặp khó khăn càng không mặn mà.
Tư vấn, giới thiệu việc làm cho người lao động tại Hà Nội. Ảnh - N.Dương.
Vị chuyên gia cũng cho rằng, tâm lí chỉ nhận trợ cấp thất nghiệp khi mất việc làm cần thay đổi, thay vào đó cần quan tâm nhiều hơn đến việc đào tạo để nâng cao kỹ năng nghề. Tuy nhiên, để chính sách đào tạo, hỗ trợ duy trì việc làm cho người lao động phát huy hiệu quả, việc đào tạo cần dựa trên nhu cầu của người lao động, kết hợp với các cơ sở đào tạo, đào tạo chuyển đổi, cũng như tăng cường hợp tác với các doanh nghiệp chặt chẽ hơn.
Liên quan đến vấn đề hỗ trợ, đào tạo nghề cho người lao động, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cho biết, trong dự thảo Luật Việc làm (sửa đổi) đang được cơ quan này xây dựng cũng sẽ đề xuất bổ sung các chính sách để đẩy mạnh hỗ trợ người sử dụng lao động đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề nhằm duy trì việc làm cho người lao động; hỗ trợ người thất nghiệp tham gia các khóa đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề.
Bên cạnh đó, để phòng ngừa, giảm thiểu tình trạng thất nghiệp, chính sách cũng dự kiến sửa đổi quy định về điều kiện hỗ trợ người sử dụng lao động đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề để duy trì việc làm cho người lao động đảm bảo tính khả thi trong thực tế.
Ngoài ra, các chính sách cũng hướng đến việc tăng cường tư vấn, giới thiệu việc làm và hỗ trợ học nghề, khắc phục tình trạng người lao động chỉ nhận trợ cấp thất nghiệp. Đó là bổ sung quy định những người đang tham gia bảo hiểm thất nghiệp đều được tư vấn, giới thiệu việc làm miễn phí; hình thức cung ứng dịch vụ tư vấn, giới thiệu việc làm; bổ sung quy định phạm vi và nội dung hỗ trợ (đi lại, ăn ở…) ngoài mức học phí…